نسبت مبلغان دینی با کار

از شگفتی‌های روزگار آن است که کار و تلاش، به‌جای آن‌که مایه عزّت و افتخار مبلّغان دین شمرده شود، به‌عنوان چالشی برای آنان معرفی شده است؛ گویی سالیان دراز کوشیده‌اند منزلت و شأن آنان را با بیکاری پیوند زنند.

پیامبران، با همه عظمت رسالت خویش، از جنس همین انسان‌ها بودند؛ نه فرشتگانی دور از زمین، و نه بیگانگانی از رنج‌ها و نیازهای مردم. آنان می‌خوردند و می‌آشامیدند، در کوچه و بازار می‌گشتند و برای تأمین معاش، دست به کار و کوشش می‌زدند.

قرآن بارها بر این حقیقت پای می‌فشارد: «بگو من جز بشری همانند شما نیستم، جز آن‌که بر من وحی نازل می‌شود» (کهف:۱۱۰). این تأکید آشکار می‌سازد که الگو بودن پیامبران در گرو انسان بودن آنان است، نه در بریدگی از زندگی روزمره.

در تاریخ ادیان، هر پیامبری ردّی روشن از کار و تلاش بر جای نهاده است: داوود(ع) با دستان خویش زره می‌ساخت؛ موسی(ع) سالیانی چوپانی کرد؛ نوح(ع) کشتی عظیم خویش را با رنج بازوان بنا نهاد؛ و محمد(ص) از چوپانی تا بازرگانیِ امین، تجربه‌ی کار و تلاش را در کارنامه‌ی خویش داشت.

کار، برای آنان نه تنها وسیله‌ای برای گذران زندگی، بلکه نشانه‌ای از کرامت انسانی بود. پیامبران با کردار خود به مردم آموختند که ارزش انسان در تلاش صادقانه و عرق جبین است، نه در چشم‌داشت به دست دیگران.

با این همه، در برخی سنت‌های رایج دینی و به سایه‌افکنی مبلّغان بیکار، چهره‌ی پیامبران به گونه‌ای فراانسانی تصویر شده که از زندگی زمینی مردم فاصله گرفته است. حال آن‌که حقیقت آن است که راز الگو بودن ایشان، در همان نزدیکی به مردم و تجربه‌ی مشترک با آنان نهفته است.

برخلاف کوششی که برخی مبلغان برای ارائه‌ی تصویری بیکار از اولیای الهی داشته‌اند، پیامبران نشان دادند که می‌توان در دل بازار بود و با خدا پیوند داشت؛ می‌توان در کارگاه و مزرعه زحمت کشید و هم‌زمان در محراب بندگی ایستاد.

امروز نیز «کار کردن» می‌تواند محک جدّی برای موثر و واقعی بودن رسالت تبلیغ باشد. شاید تبلیغ دینی با نظام آموزشی مقایسه شود که دارای کمیت قابل بررسی و خروجی و کیفیت قابل سنجش است در حالیکه قیاس مع الفارقی است.

اگر نهاد روحانیت در ادیان به اراده مردم، تبلیغ را برای آنان به مثابه «کار» تعریف کرده است ، پس می‌توان این نهاد را با نظر همان مردم بازسازی کرد و کمیت داده‌ها و کارنامه‌ی خروجی‌های آن را اندازه گرفت و خیل عظیم بی‌کفایت ها را کنارگذاشت. هزینه‌ها و فایده‌های داشتن لباس و برند را نیز دوباره بررسی کرد….